ابیانه

در جاده ی کاشان- نطنز ،در نزدیکی پل هنجن، جاده ای فرعی به سوی غرب جدا می شود وپس از فاصله ی کمی این را به دره ی سرسبز باصفایی می رسد که پس از گذشتن از روستاهای یارنه،کمجان،برز و طره به روستای ابیانه وارد می شود. می توان گفت این روستای تاریخی در زاویه ی شمال غرب کوه کرکس نطنز و در انتهای برزرود واقع شده و فاصله ی آن تا هنجن ۲۲ کیلومتر می باشد.بلندترین قله جنوبی مشرف بر روستا ۳۳۰۰ متر می باشد. در گویش مردم روستا،نام آن ویونه و ایشان خود را ویانه ای می نامند و می گویند وی همان بید است و واژه ای ویانه از بیدانه و بیدستانه و بیدزار است . بنای خانه های روستا،برروی دامنه ی شمالی دره با شیب تند و بر بستری از سنگ های رسوبی واقع شده اند. ساختمان خانه ها از خاک سرخ منحصر به محل و با الگو و اسلوب ساختمانی محلی و در یک سطح محدود و به صورت پلکانی و مشرف بر یکدیگر ساخته شده اند.دیواره ی شمالی روستا را کوه زیبایی تشکیل می دهد که بر فراز آن دژی از روزگاران کهن واقع شده است. ابیانه روستایی در دامان کوه کرکس ، بافت ساختمان خانه ها به رنگ اخرایی،ریزه کاری هایی که در ساختمان در و پنجره های خانه ها و هنر چوبی آن به کار رفته ، برخورد با مردمی با چهره ای مصمم، جامه های محلی ویژه ی زنان،باگویشی خاص،در کنار روستاهای ماسوله ،کندوان و میمند چهار روستاهای تاریخی و زیبای ایران را تشکیل می دهند. از بنای نخستین روستا اطلاع چندانی در دست نیست. لیکن روستا، سده های متوالی را در یک نقطه دور از شاهراه عمومی در آرامش پشت سر گذاشته است. آثار دوران آرامش را در ساختمان خانه ها می توان تشخیص داد.خانه ها در هر زمان با مصالح محلی بنا شده و پایه و اساس دیواره ها تا آن جایی که برف زمستان به آن ها آسیب نرساند با سنگ و ملات گل و آهک و بقیه با خشت ساخته شده است. افزون بر خاک سرخ ، کاربری چوب نیز در روستا زیاد بوده است.در مجموع بافت ساختمانی روستا به سه دوره ی سلجوقی،صفویه و قاجاریه تقسیم میگردد.از آثار دوره ی سلجوقی می توان به مسجد جامع که تاریخ آن ۴۷۷هجری است و با اسلوب خاص و با به کارگیری هنر چوب سازی ساخته شده است.در دوران صفویه ، هنگامی که پادشاهان این دودمان برای ییلاق به نطنز می رفته اند،برخی از درباریان و بزرگان در ابیانه اقامت می کردند وباعث رونق منطقه شدند.در دوران قاجاریه یک رکئد کلی در وضع عمومی مردم پدید آمد و تا پایان دوره قاجاریه ادامه یافت.روستای ابیانه از سال ۱۳۵۴ خورشیدی به ثبت رسید و اقدامات مرمتی در مجموعه صورت پذیرفت.