باران خواهي يا دعاي باران
انسان ها بر اساس آموزه ها، اعتقادات و سنت های دینی خود، هنگام مواجهه با سختی ها، دستان خود را به سوی آسمان بلند می کنند و دعا می کنند و از خالق خود کمک می گیرند. این امر باعث شکل گیری آیین ها و آیین های مختلف و متنوعی در سراسر جهان شده است. عاملی که در شکل گیری عناصر فرهنگی نقش بسزایی دارد، تأثیر جغرافیا و محیط است. تامین آب از سالها قبل یکی از مهمترین مشکلات مردمی بوده است که در مناطق خشک و کم آب زندگی میکنند، مانند مناطق مرکزی ایران، اراضی اطراف کویر لوت و نمک. زمانی که بارندگی کاهش مییابد و مردم با بادهای طولانی و شدید و شرایط بسیار دشوار مواجه میشوند، آیینی که عموماً شبیه اجرا است برای درخواست باران فراوان از طبیعت برگزار میشود. به آن طلاب باران (دعای باران) یا استسقا می گویند. این آیین در برخی از شهرهای ایران به ویژه در سرزمین های کویری با جدیت بیشتری انجام می شود.
ایرانیان باستان به آب و باران اعتقاد داشتند و آنها را می ستودند و می پرستیدند. در میان انبیا و ائمه اطهار(ع) بر این باورند که هنگام مواجهه با وزش باد و بارندگی کم، بهترین کار دعا و طلب باران و برکت از خداوند است. در بسیاری از مناطقی که پیروان ایمان الهی زندگی می کنند، مراسم دعای باران با تشریفات خاصی انجام می شود و شخصیت های مذهبی در آن حضور می یابند. اگرچه در فرهنگ سایر ملل نیز چنین آیینی وجود دارد، اما در ایران بیشتر رایج است و با تنوع بیشتری برگزار می شود. عموماً در مراسم یک آهنگ دسته جمعی خوانده می شود و ممکن است همراه با موسیقی و اجرا باشد. طلاب باران در هر منطقه به نام های مختلفی خوانده می شود. مثلاً در استان مرکزی به آن چمچه گالین، در دشتستان به نام کترا گشه و گلی، در بوشهر گلین و عروس زشت و در میان بختیاری ها حر هارونک یا کلی کوسه می گویند.
مناسک مربوط به دعای باران را می توان بر اساس اینکه به صورت گروهی یا غیر گروهی انجام می شود یا نمادهایی که در آنها به کار می رود، دسته بندی کرد. مناجات، پخت آش (نوعی فرنی)، گاو ربایی (گاو دزدی)، هورمت شکانی، استفاده از سنگ باران ساز، طلسم شکستن و رهایی باران از طلسم، تفأل یا فال، تابوت گردانی و علم گردانی، کوسه. گردی، عروسک گردانی (نمایش عروسکی)، مسابقه طناب زنی، استفاده از اشیاء نامتعارف، درخواست از قلندران برای اجرای موسیقی و آواز، هودرسا هدرسا، چهل مولا (چهل ملا)، عروسی قنات، قربانی کردن، قیچی گذاشتن زیر لوله، وارونه گذاشتن. بیل بر روی رودخانه ها، نوشتن نام هفت یا چهل مرد کچل و بستن آن از لوله و بسیاری از سنت های دیگر در نقاطی از ایران دیده می شود و بر اساس اعتقادات مردم اجرا می شود. برخی از آنها به صورت ترکیبی انجام می شود. به عنوان مثال کوسه یا عروسک گردانی در پایان پخت آش انجام می شود. اما در برخی قسمت ها هر کدام به صورت جداگانه انجام می شود.
